Maar: is dat hoog genoeg?

'Hoogste rente in 23 jaar'. Zo was de titel van enkele bijdragen in de pers en op LinkedIn. Klinkt heftig, zeker als men kijkt vanaf welk niveau de rentes zijn gestegen. Dit betekent immers dat de rentelasten op nieuwe schulden en schulden met variabele rente van overheden, bedrijven en burgers meer dan verdubbeld kunnen zijn. Men zou kunnen denken, zoals de titel lijkt te suggereren, dat de rente nu veel te hoog staat, maar dat zou wel eens onjuist kunnen zijn.

De persoon die het bovenstaande op zijn LinkedIn plaatste (naam is weggelaten) heeft gelijk dat de rente de hoogste is in 23 jaar. Impliciet wil hij daarmee zeggen dat de ECB ver genoeg is gegaan met het verhogen van de rente, die nu op 3,75% staat. Immers, als bedrijven en particulieren zich hebben gefinancierd tegen 2% of lager, dan ligt de rente nu dus boven de 4%. Mochten deze partijen variabele schulden hebben of moeten herfinancieren, dan verdubbelt de rentelast dus en zal dit bij veel particulieren en bedrijven flink inhakken op de toekomstige consumptie en investeringen.

En dit is precies wat de ECB wil (althans, moet doen). Door de economie een knauw te geven, zal de vraag verminderen, wat bij een gelijkblijvend aanbod, tot lagere prijzen of op zijn minst niet verder stijgende prijzen zou moeten leiden. Zodoende wil de ECB dus de inflatie beteugelen.

Good times never last…

Banken zijn sinds de kredietcrisis van 2008 helemaal ingemaakt op de beurs. Ze werden gezien als de veroorzaker van de crisis en de vele daaropvolgende bailouts hebben banken allesbehalve populair gemaakt bij burgers en overheden. De aandelenkoersen van banken hebben niet alleen enorm te lijden gehad onder de strengere regulering, maar ook van het monetaire beleid van de ECB. Haar beleid deed de rentebaten namelijk geen goed. En iedere keer dat men dacht dat het ergste achter hen lag, bleek de gifbeker niet leeg te zijn. Het nieuws van de afgelopen week was daar een goed voorbeeld van.

Met stijgende rentes, weg van de nul grens, kwam er weer wat leven in Europese bankenaandelen. Zo zijn de rentes die banken geven op spaartegoeden nu nog steeds maar rond de één procent in eurozone, terwijl dit geld uitzetten, de bank nu 3,75% of meer oplevert. Deze asset liability mismatch (ALM) levert een steeds betere net interest income (NNI) op (het verschil wat de bank betaalt op geld wat zij inneemt, en de rente die zij ontvangt op gelden die zij uitzet/uitleent). Het had er alle schijn van dat banken eindelijk weer mooie cijfers konden gaan boeken en dat gebeurt nu ook. Zo hebben Rabo, ING, ABN en een hele lijst aan andere eurozone banken grote winstsprongen laten zien. But good times never last…

De economische crisis gaat er komen. Vraag is hoe zwaar deze zal zijn. In plaats daarvan lijken economen zich vooral bezig te houden met de vraag OF er een recessie komt en zo ja wanneer: 1e kwartaal 2023, of 2e kwartaal, dat soort geneuzel.

Economen zijn soms best een grappig volk. Zo verwachtte bijna geen enkele mainstreameconoom dat ruim monetair beleid (zeg maar lage rentes en Quantitative Easing) tot inflatie zou leiden. Dat sindsdien de prijzen van aandelen, obligaties, vastgoed, kunst, collectables, grondstoffen, edelmetalen en crypto bijna allemaal flink stegen, deed niks af aan hun dogmatische benadering van inflatie. Immers, inflatie wordt berekend op een “mandje” met goederen en diensten en voornoemd lijstje aan activa komt nauwelijks voor in dat mandje. Zo konden de mainstream-economen volhouden dat het monetaire beleid geen inflatie veroorzaakt.

Toen kwam corona kwamen de lockdowns die de vraagzijde flink raakten; in den beginne, althans. Al snel kwamen overheden met allerlei steunpakketten om alles en iedereen overeind te houden. Hoewel dit nodig was om een totale ineenstorting (systeemcrisis) te voorkomen, gingen veel overheden te lang door met dit beleid, omdat ze maar bleven vast houden aan de ineffectieve lockdownstrategie. Overigens draaiden sommige mainstream-economen toen, zoals Lawrence Summers:

Het gevolg was dat consumenten en veel bedrijven hierdoor gewend raakten aan de steunpakketten. Bedrijven ontsloegen geen mensen en de mensen gingen door met consumeren alsof er niets aan de hand was. Deze consumptie werd wel anders, want deze werd door de lockdowns verlegd van diensten naar goederen. De goederensector kreeg hierdoor te maken met een plotse en flinke toename in de vraag. Dit terwijl de aanvoerlijnen faalden door de lockdowns. Links en rechts proberen deze bedrijven hun goederen te fabriceren en te leveren, waardoor er een grote vraag naar personeel ontstond (en een tekort aan materialen).

Normaal geen probleem, maar weinig mensen kwamen in beweging omdat ze toch wel steungeld kregen. De arbeidsmarkt verkrapte daardoor, wat opwaartse druk op de lonen veroorzaakte. Gelukkig voor deze bedrijven had de horeca het wel zwaar en besloot een gedeelte van het personeel over te lopen. Nu de horeca weer open is, blijkt veel personeel niet meer terug te willen komen, ondanks startersbonus en een hoger loon. Als het nieuwe consumptiepatroon niet verandert naar normaal (pre-lockdown), dan zal dit een blijvende opwaartse druk op salarissen veroorzaken. Temeer omdat de maakindustrie vaak een bepaalde skill set en opleidingsgraad nodig heeft, die schaars is. 

Maar hoe erg deze set-up ook is, het kan altijd erger: enter Poetin. Nog meer aanvoerproblemen, met name in energie en voedsel. En gezien dit een gevecht is tussen het Westen en China (met onder andere vazal Rusland), lijken deze problemen permanent te gaan worden. Gooi daarbij de (versnelde?) transitie naar Groen erbij en het inflatoire beeld is compleet.